مقالات

طراحی نقشه ساختمان

حضور در یک سری از محیط­ها این حس را به فرد القا می­کند که فضاهای داخلی آن محیط، در موقعیت مناسب خود قرار نگرفته­اند. در واقع یک بی‌­نظمی و بی‌­ربطی بین فضاها و همچنین نیاز افراد و ساکنان قابل مشاهده است. این محیط ­ها می­توانند مسکونی یا غیرمسکونی باشند. به­طور مثال درب حمام محیط مسکونی از داخل پذیرایی خانه قابل مشاهده باشد یا در یک محیط اداری تهویه به خوبی انجام نشود. این مسائل می­توانند ناشی از نقص در طراحی پلان و نقشه اولیه ساختمان باشند.

اگر فردی که پلان ساختمان را طراحی می­کند فضاها را به خوبی نشناسد، همچنین نیاز محیط و ترتیب مراحل مختلف پلان را حین طراحی رعایت نکند، در نهایت نقشه ساختمان چندان اصولی و منظم نمی­شود. این مسئله می­تواند بر ابعاد گسترده ای تاثیر گذارد مثل نارضایتی ساکنان یک خانه یا عملکرد کارمندان یک اداره.

 بنابراین با یک طراحی اصولی می­توان آرامش و نظم را به محیط اداری و مسکونی اضافه کرد و راندمان کاری کارمندان و رضایت ارباب رجوع را افزایش داد.

نقشه یا پلان ساختمان چیست؟

تصور کنید از بالا و با ارتفاع حدود 5متر از کف، در حال نگاه کردن به محیط داخلی یک ساختمان هستید. اگر این تصویر را به ­صورت دستی یا به کمک نرم­‌افزار اتوکد ترسیم کنید، به یک نقشه ساختمان می­رسید که پلان نام دارد.

در طراحی نقشه ساختمان می­توان موقعیت قرارگیری هر فضا، ارتباط بین فضاها، ابعاد و جزئیات مساحت فضاها، محل قرار گیری پلکان و آسانسور، ضخامت دیوارها، تعداد و موقعیت قرارگیری پنجره­ها و… را وارد کرد.

در صورتی که از نرم‌­افزار برای طراحی پلان ساختمان خود استفاده کنید، علاوه بر تصویر دو بعدی امکان مشاهده تصویر سه بعدی نیز وجود دارد.

در طراحی پلان ساختمان رعایت چه نکاتی اهمیت دارد؟

مراحل طراحی پلان ساختمان مسکونی ترتیب خاصی دارند که رعایت نکردن این ترتیب، باعث ایجاد پیچیدگی در طراحی نقشه ساختمان و در نهایت منجر به از بین رفتن زیبایی و استاندارد ضروری ساختمان و محیط داخلی خانه می­شود.

مورد بعدی شناخت کامل نیازمندی محیط­های مختلف (مسکونی و غیرمسکونی) است. در صورتی که از فضاهای مورد نیاز و الزامی در هر محیط آگاهی داشته باشید، با رعایت اصل اولویت می­توانید، در نقشه ساختمان برای هر یک موقعیت مناسب و نزدیک به فضاهای مرتبط تعیین کنید.

مسئله نورگیر بودن فضاهای ساختمان برای برخی افراد اهمیت ویژه­ای دارد. بنابراین پیشنهاد می­شود حین طراحی نقشه ساختمان، نورگیر بودن ساختمان هم مورد توجه قرار گیرد و سعی شود تا نحوه قرارگیری فضاها و پنجره­ها به گونه­ای باشد که ساختمان از نور طبیعی بهره­مند شود.

مقاله پیشنهادی : طراحی پلان خانه 100 متری

آشنایی با فضاهای محیط مسکونی و عرصه­‌بندی در طراحی نقشه خانه

منظور از عرصه در واقع همان قرار گیری نزدیک به یکدیگر فضاهای مرتبط است که در نقطه مخصوصی از نقشه ساختمان قرار می­گیرند. حال این فضاهای مرتبط و سازگار چگونه در طراحی نقشه ساختمان مسکونی تعیین می­شوند و چه قانونی برای عرصه بندی وجود دارد؟

وضعیت اقلیمی و جغرافیایی

همانطور که واضح است در نقاط مختلف کشور، قومیت­های گوناگونی زندگی می­کنند. طبیعی است که شرایط جغرافیایی و اقلیمی تمام کشور به یک شکل نبوده و باهم متفاوت باشند. این مسائل می­توانند بر نیاز و انتظارات افراد از فضاهای منزل خود تاثیرگذار باشد. به­طور مثال افرادی که در مناطق خوش آب و هوایی مثل شمال کشور زندگی می­کنند، تمایل به طراحی تراس بزرگ در پلان ساختمان خود دارند.

مقاله پیشنهادی : طراحی ویلا 100 متری

وضعیت اقتصادی

 علاوه بر موارد ذکر شده وضعیت اقتصادی نیز یکی از تاثیرگذارترین گزینه­‌ها در طراحی نقشه ساختمان است.

اعتقادات مذهبی و فرهنگ

مسئله اعتقادات مذهبی هم از موارد تاثیرگذار در طراحی نقشه ساختمان است. از آن­جایی که اکثریت شهروندان ایرانی به دین اسلام اعتقاد دارند و رعایت مسئله محرم و نامحرم از اصول مهم دین اسلام است؛ بنابراین عرصه­بندی، تعیین و جداسازی فضاهای عمومی از فضاهای خصوصی، دومین مرحله در طراحی پلان ساختمان است.

تطبیق با ارزش ها و سبک زندگی

اگر دسترسی ها و راهرو ها مهم هستند ، مطمئن شوید که حرکت و جا به جایی مناسبی بین آشپزخانه و فضای بیرون و فضای نشیمن باشد.اگر فضایی مربوط به کار خانه دارید باید در فضایی آرام با نور مناسب قرار بگیرد.اگر نیاز به فضای لاندری رختشورخانه دارید آیا منطقی است که سه طبقه را از اتاق خواب تا لاندری طی شود؟

مراحل طراحی پلان و نقشه ساختمان مسکونی

به­طور کلی 7 مرحله در طراحی نقشه ساختمان وجود دارد و رعایت انجام این مراحل پشت سرهم اهمیت زیادی دارد. در ادامه هر مرحله را به ترتیب توضیح می­دهیم.

 توجه داشته باشید، مراحل طراحی نقشه که در ادامه با آن­ها آشنا می­شویم، در انواع ساختمان­های مسکونی و ویلاها یکسان است. تنها تفاوت موجود مربوط به نبود پلکان و آسانسور در ورودی ویلا و خانه­های ویلایی است. در این شرایط طراح باید بر طراحی پلان ورودی این نوع خانه­ها و ویلا تمرکز بیشتری کند.

مرحله اول جانمایی پلکان نقشه ساختمان

در اولین مرحله، طراح نقشه موظف است تا محل و موقعیت پلکان و آسانسور را درنقشه ساختمان مسکونی تعیین کند. محل طراحی و قرار گیری پلکان در ساختمان­های مسکونی، در وسط نقشه است. در واقع تعیین محل پلکان و آسانسور جزو لکه­گذاری ساختمان است اما با توجه به اهمیت و نقش اساسی که ایفا می­کند، یک مرحله مجزا به آن اختصاص داده می­شود.

برای تعیین موقعیت پلکان و آسانسور قانون خاصی وجود ندارد اما مواردی مثل مساحت زمین، شکل زمین، تعداد واحدهای ساختمان و… در این طراحی موثرند.

اول قرار گرفتن این مرحله، ناشی از نقش و تاثیر مهم آن بر طراحی نقشه دیگر بخش­های ساختمان است. مثل تاثیر بر طراحی ورودی ساختمان، لابی، پارکینگ، طبقه هم­کف و… .

مرحله دوم تعیین فضا داخلی

در این مرحله لکه­گذاری انجام می­شود. منظور از لکه­گذاری همان تعیین و جداسازی فضاهای خصوصی از فضاهای عمومی است. باتوجه به قرارگیری پله در موقعیت صحیح خود یعنی در وسط نقشه ساختمان مسکونی، فضای داخلی به­طور فرضی به دو قسمت تقسیم می­شود. در این حین می­توان یک قسمت را به فضاهای خصوصی و قسمت دیگر را به فضاهای عمومی اختصاص دهید.

فضاهایی که در دسته فضاهای خصوصی قرار دارند شامل سرویس بهداشتی و اتاق خواب­ها هستند و فضاهای مربوط به دسته فضاهای عمومی شامل آشپزخانه، پذیرایی و نشیمن است.

مرحله سوم طراحی پلان ساختمان مسکونی

تعیین موقعیت آشپرخانه سومین مرحله از طراحی نقشه ساختمان است. در طراحی پلان آشپزخانه، درب اتاقی ورودی محوطه داخلی خانه نزدیک به ورودی آشپرخانه طراحی می­شود. از آن­جایی که آشپزخانه نیازمند نور و تهویه کافی است، ایجاد دسترسی به تراس از طریق آشپزخانه یک طراحی هوشمندانه است.

توجه کنید که حین طراحی آشپزخانه بخش­هایی از آشپزخانه مثل سینک ظرف­شویی و محل پخت و پز از نقطه دید بخش­های پذیرایی و نشیمن خانه خارج باشد.

مرحله چهارم : تعیین موقعیت اتاق‌ها

مرحله چهارم مربوط به تعیین موقعیت و طراحی اتاق خواب­ها در نقشه ساختمان است. در این مرحله طراح موظف است یک اتاق خواب را بزرگ­تر از اتاق خواب­های دیگر تحت عنوان اتاق خواب والدین یا مستر طراحی کند. ترجیحا در پلان، این اتاق خواب از اتاق خواب کودکان با فاصله طراحی شود.

مقاله پیشنهادی : طراحی نقشه ویلا

یکی از موارد ضروری برای هر اتاق خواب، طراحی کمد دیواری با عرض 60 سانتی­متر است. 60 سانتی­متر عرض استاندارد برای کمدهای دیواری است اما می­توان طراحی یکی از کمد دیواری­ها را به­عنوان محلی برای قرار دادن رختخواب­های اضافی تا عرض 100 سانتی­متر پیش برد و در نقشه ساختمان وارد کرد.

نداشتن دید مستقیم به در اتاق خواب­ها، یکی از نکات مهم در طراحی نقشه ساختمان است که باید رعایت شود تا حریم خصوصی فضای اتاق خواب­ها حفظ شود. با توجه به خصوصی بودن فضای اتاق خواب­ها، مناسب­ترین محل قرار گیری حمام هم در فضای اتاق خواب است.

مرحله پنجم : جایگذاری ستون های اصلی در پلان

پیش از ادامه ترسیم جزئیات نقشه ساختمان لازم است تا محل قرارگیری ستون­ها در ساختمان، طراحی می­شود. به منظور تعیین تعداد و محل ستون­ها، باید فضای پارکینگ مورد بررسی قرار گیرد. با تعیین تعداد پارکینگ­های مورد نیاز با توجه به تعداد واحد­ها، می­توان پلان ساختمان را تکمیل­‌تر کرد. اصولا در طراحی نقشه ساختمان، ستون­ها به موازات یکدیگر طراحی می­شوند.

مرحله ششم: ویرایش نهایی نقشه طبقات

با تعیین موقعیت و طراحی ستون­ها در نقشه ساختمان، ممکن است نقشه محوطه داخلی خانه دچار مشکل شود که در این مرحله فرصت ویرایش وجود دارد. علاوه بر ویرایش اشکالات احتمالی در این مرحله، محل قرارگیری تاسیسات و از این دست موارد را نیز تعیین و پلان ساختمان را طراحی کنید.

فضاهای غیرقابل تغییر مانند درب ها و پنجره ها و هم چنین ، فضا برای یخچال،ماشین ظرفشویی،ماشین لباسشویی،سایر تجهیزات مهم برقی باید در محل دقیق خود جایگیزین شود.

مرحله هفتم: مبله کردن پلان

در این مرحله با استفاده از بلوک­های ایجاد شده به­عنوان نماد مبلمان، فضای داخلی پلان طراحی شده را مبلمان کنید. در حین مبلمان کردن نقشه ساختمان، اصول چیدمان مبلمان را رعایت کرده و به­طور واقعی  این کار را انجام دهید و همچنین مبلمان را تنگاتنگ قرار ندهید.

مبلمان متناسب با شخصیت فضا مشخص و چیدمان می شود.

مقاله پیشنهادی : طراحی داخلی ویلا

پیش از نهایی کردن طرح پلان ساختمان خود، به خوبی نقشه ساختمان را بررسی کرده و ایرادات احتمالی و جزئی باقی مانده را ویرایش کنید تا نقشه ساختمان طراحی شده فضایی را بیهوده در برنگیرد.

پلان­های ساختمان اداری

با توجه به نوع کاری که در ادارات انجام می­شود، نیازمندی کارمندان به فضای خصوصی و بودجه اولیه برای طراحی و ساخت، می­توان نقشه ادارات را به صورت پلان باز یا پلان بسته و حتی به­صورت ترکیبی از پلان باز و بسته طراحی کرد. هر کدام از پلان­های نام­برده شده مزایا و معایب مربوط به خود را دارند.

همانطور که از نام پلان بسته برمی­آید فضای اداره با استفاده از تیغه یا دیوارها و امتداد آن­ها تا سقف، به فضاهای جداگانه و تفکیک شده­ای تبدیل می­شود. مشخصا تفکیک فضا به اتاق­های مجزا، امری هزینه بر است و ارتباط کارمندان را با یکدیگر محدود می­کند. اما در عوض با طراحی این نوع پلان، فضای خصوصی برای کارمندان ایجاد می­شود و صداهای موجود در محیط در روند انجام کارها اختلال ایجاد نمی­کند. در پلان بسته امکان استفاده از مبلمان و صندلی­های مجزا در هر اتاق وجود دارد.

جزئیات در پلان باز بر خلاف جزئیات پلان بسته طراحی می­شود. در پلان باز کارمندان در یک محیط اداری قرار دارند و به طبع امکان ارتباط با یکدیگر به راحتی ممکن است. در این نوع پلان هیچ دیوار یا تیغه جداکننده­ای طراحی نمی­شود. از مزیت این نوع پلان­ همچنین می­توان به افزایش راندمان کاری کارمندان اداره اشاره کرد. اما در پلان باز به سبب حضور تعداد زیادی کارمند در یک فضا، میزکار و اعمال هر کارمند برای دیگری قابل رویت است و در واقع حریم خصوصی مربوط به کار وجود ندارد.

آشنایی با فضاهای محیط اداری و عرصه‌­بندی در طراحی پلان ادارات

عرصه­بندی در طراحی پلان و نقشه ساختمان­های اداری در 5 دسته قرار می­گیرد. دسته اول مربوط به فضاهایی است که هدف و کار اصلی اداره در آن فضاها انجام می­شود. فضاهایی که در دسته­بندی اصلی قرار می­گیرند شامل  اتاق­های کارمندان و کارشناسی، اتاق مربوط به برگزاری جلسات و کارهای گروهی و… است.

دسته دوم مربوط به فضاهایی است که به فضاهای اصلی وابستگی دارند. پیشنهاد می­شود حین طراحی پلان ساختمان اداری، این فضاها در نزدیکی فضاهای اصلی و دسته اول طراحی شوند تا در صورت نیاز، دسترسی به آن­ها  آسان­تر باشد. فضاهایی که در دسته دوم قرار می­گیرند شامل سالن اجتماعات، مرکز رایانه و تلفن، مراکز تکثیر و فتوکپی، اتاق­های مربوط به برگزاری کلاس­های آموزشی، اطلاعات و نگهبانی و… است.

دسته سوم مربوط به فضاهایی است که در طراحی نقشه ساختمان اداری، در نزدیکی فضاهای دسته اول و دوم طراحی می­شوند و شامل فضاهای مربوط به تامین رفاه کارمندان و ارباب رجوع است. فضاهایی مثل سرویس بهداشتی، نمازخانه، سالن غذاخوری کارمندان و… در دسته سوم قرار می­گیرند.

دسته چهارم از فضاهای مورد نیاز در طراحی نقشه ادارات مربوط به فضاهایی می­شود که مسئول پشتیبانی از فعالیت­های اداره هستند. دسته چهارم فضاهای مورد نیاز ساختمان اداری شامل فضای رختکن کارکنان، تعمیرگاه­های لازم، انبارها، مرکز تاسیسات و… است.

دسته پنجم فضاهای مورد نیاز در طراحی نقشه ساختمان اداری، مربوط به فضاهایی هستند که فضاهای دسته­­ اول تا چهارم را به یکدیگر مرتبط می­کنند. در واقع به فضاهایی که منجر به ارتباط بین طبقات می­شوند، فضاهای گردش عمودی و به فضاهایی که باعث ایجاد ارتباط در بخش­های مختلف همان طبقه مشخص می­شوند، فضاهای گردش افقی می­گویند.

انواع پلان آماده خانه مسکونی

مقاله پیشنهادی : طراحی ویلا دوبلکس